Λεπτοκαρυά: Ένα μικρό σχολείο με μόλις έξι μαθητές και μια μεγάλη ιστορία

Στα ελληνοαλβανικά σύνορα, στο βόρειο τμήμα του Δήμου Φιλιατών, είναι σκαρφαλωμένα σαν αετοφωλιές τα χωριά της Μουργκάνας. Η οροσειρά της Μουργκάνας ή αλλιώς «Όρη Τσαμαντά» εκτείνεται κατά μήκος των ελληνοαλβανικών συνόρων, στα βόρεια του νομού Θεσπρωτίας και του Νομού Ιωαννίνων. 

Στην ακριτική και ορεινή Λεπτοκαρυά Φιλιατών Θεσπρωτίας λειτουργεί και φέτος το τελευταίο Δημοτικό Σχολείο του ορεινού όγκου της Μουργκάνας. Ένα μονοθέσιο πλέον δημοτικό σχολείο με έξι μόλις μαθητές. Δυο «πρωτάκια», ένας μαθητής στη Β’ τάξη, ένας στη Γ’ τάξη και δυο μαθητές στη ΣΤ’ αποτελούν το δυναμικό του σχολείου, ενώ στο γειτονικό νηπιαγωγείο φοιτά μόλις ένα νήπιο.

Η δασκάλα τους, η κα Φεβρωνία Ζερβού, με περισσή αγάπη και υπομονή, προσπαθεί να ανταπεξέλθει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην πρόκληση των αναγκών των λιγοστών της μαθητών.

Το πότε ακριβώς λειτούργησε σχολείο στη Λεπτοκαρυά δεν το γνωρίζουμε επακριβώς.

Πολλές πληροφορίες για το Δημοτικό Σχολείο του χωριού παίρνουμε από την ιστορία του σχολείου όπως την κατέγραψαν οι δάσκαλοι Γιάννης Φωτιάδης και  Κώστας Βενέτης το έτος 1953 και 1977 αντίστοιχα. Προφανώς η ιστορία αυτή καταγράφτηκε σύμφωνα με τις αφηγήσεις των γερόντων χωριανών. Σύμφωνα λοιπόν με αυτές σχολείο στη Λεπτοκαρυά λειτούργησε πριν το έτος 1860, στο γυναικωνίτη της εκκλησίας του χωριού, της Αγίας Μαρίνας.

Τους δάσκαλους προσλάμβανε η κοινότητα και τους πλήρωνε μαζί με την εκκλησία. Οι μαθητές διδασκόντουσαν ανάγνωση και γραφή, λίγη αριθμητική και πολλά εκκλησιαστικά τροπάρια. Η μελέτη γίνονταν από το Ψαλτήρι και την Οκτάηχο. Όταν τελείωνε  η Οκτάηχος τα παιδιά ήταν κατάλληλα όχι μόνο για απολυτήριο αλλά και για την χειροτονία τους ως παππάδες και για τον διορισμό τους ως δάσκαλοι.

Το έτος 1896, η  εκκλησία αυτή κατεδαφίστηκε και ανεγέρθηκαν με δαπάνη της κοινότητας και της εκκλησίας δύο οικήματα. Το Αμελικό η Κουτσέκι που ήταν αποθήκη, που συγκέντρωναν τα γεωργικά προϊόντα από το φόρο της δεκάτης και έμεναν οι δημόσιοι αξιωματούχοι και το πρώτο διδακτήριο. Το Σχολείο ήταν λιθόκτιστο διώροφο, διαστάσεων 6Χ4Χ2μ. Το ανώγειο ήταν αίθουσα διδασκαλίας όπου σταυροπόδι διδάσκονταν οι μαθητές και παράλληλα ήταν και κατοικία του δάσκαλου. Το κατώι χρησιμοποιούσαν σαν αποθήκη καυσοξύλων και πολλές φορές σαν «κρατητήριο» των άτακτων μαθητών.

Την περίοδο του πολέμου του 1940, της κατοχής και του εμφυλίου το σχολείο λειτούργησε κατά διαστήματα. Το 1948 δεν λειτούργησε σχολείο λόγω του εμφυλίου πολέμου και της μετακίνησης των κατοίκων του χωριού στα πέρα  από τον Καλαμά χωριά. Μέχρι την εποχή αυτή δεν υπάρχουν αρχεία του σχολείου προκειμένου να διαπιστώσουμε τον αριθμό των μαθητών, την επίδοσή τους και τα μαθήματα που διδάσκονται.

Το 1927 κατεδαφίστηκε το πρώτο σχολείο και αναγέρθηκε νέο που ολοκληρώθηκε το 1930 με δαπάνη του Ελληνικού Δημοσίου και της Κοινότητος συνολικής αξίας 30.000 δρχ. Η σε χρήμα και η σε προσωπική εργασία συμβολή των κατοίκων ανήλθε στο ποσό των 22.000 δρχ. Το σχολείο αυτό ήταν μονώροφο, λιθόκτιστο, κεραμοσκεπές και είχε μια αίθουσα διδασκαλίας διαστάσεων 8Χ5Χ3,5μ., ένα γραφείο και κατοικία δασκάλου με ένα δωμάτιο.

Το 1956 κατεδαφίστηκε το 2ο  διδακτήριο λόγω των σοβαρών βλαβών που υπέστη κατά τη διάρκεια του πολέμου 40-41 και του εμφυλίου 46-49 και στην θέση του ανεγέρθηκε το σημερινό σχολείο που είναι το τρίτο κατά σειρά διδακτήριο. Περατώθηκε τον Μάιο του 1960, αλλά λειτούργησε από το 1958 που είχε ολοκληρωθεί η αίθουσα διδασκαλίας. Το σχολείο είναι μονώροφο, κεραμοσκεπές και αποτελείται από μια αίθουσα διδασκαλίας διαστάσεων 9Χ6Χ3,80μ, ενός γραφείου και μια κατοικία δασκάλου με δυο δωμάτια.

Τα σχολικά έτη 1954-1955 και 1955 και 1956 θα λειτουργήσει νυκτερινό σχολείο στο οποίο θα φοιτήσουν παιδιά που λόγω του πολέμου δεν είχαν τελειώσει το σχολείο. Τα μαθήματα γινόταν από τις 7 μέχρι στις 9 το βράδυ κάτω από το φως της λάμπας και αφού προηγουμένως οι μαθητές είχαν τελειώσει τις οικογενειακές δουλειές που τους είχαν αναθέσει οι γονείς τους.

Το 1970 έκλεισαν τα γειτονικά δημοτικά σχολεία της Μπράνιας, των Αχουριών του Λύκου και της Καλλιθέας και το σχολείο της Λεπτοκαρυάς φιλοξένησε και τους λιγοστούς μαθητές των σχολείων αυτών. Από τότε το δημοτικό σχολείο Λεπτοκαρυάς αποτελεί σχολικό κέντρο και  φιλοξενεί μαθητές από τα γειτονικά χωριά.

Με ενέργειες του Λεπτοκαρυώτη σχολικού συμβούλου Κωνσταντίνου Βενέτη το σχολείο του χωριού παρέμεινε σε λειτουργία την σχολική περίοδο το 1984-1985 που είχε παραμείνει με 3 μαθητές, με αποτέλεσμα να παραμένει ανοικτό μέχρι σήμερα. Αν έκλεινε θα ήταν πολύ δύσκολο να ανοίξει τα επόμενα χρόνια άσχετα με τον αριθμό των μαθητών.

Για λίγες χρονιές της δεκαετίας του 2000 το σχολείο λειτούργησε ως διθέσιο.

Από το 2004 λειτούργησε στη Λεπτοκαρυά και Νηπιαγωγείο, το οποίο θα στεγαστεί αρχικά στο πολιτιστικό κέντρο του χωριού και στη συνέχεια στο σπίτι του δασκάλου στο δημοτικό σχολείο.

Μεγάλος αριθμός αποφοίτων του Δημοτικού Σχολείου Λεπτοκαρυάς συνέχισε τις σπουδές του στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα καταλαμβάνοντας σημαντικές  θέσεις στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα  

Όλα αυτά τα χρόνια της αδιάλειπτης λειτουργίας του Δημοτικού Σχολείου το ενδιαφέρον των ξενιτεμένων Λεπτοκαριτών, προς αυτό,  ήταν αδιάλειπτο.  Η  ίδρυση της Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας Λεπτοκαριτών το 1908 με κύριο σκοπό τη λειτουργία του Σχολείου και την πληρωμή του εκάστοτε δασκάλου, η προμήθεια εποπτικών μέσων διδασκαλίας, η ενίσχυση των μαθητών του για πολλά χρόνια με εκπαιδευτικά υλικά είναι αδιάψευστος μάρτυρας.  Ακόμη και σήμερα η Αδελφότητά έρχεται αρωγός  στις ανάγκες που προκύπτουν.

Το φόβο του ότι «αριθμός των μαθητών φθίνει και το σχολείο θα οδηγηθεί σε κλείσιμο τα επόμενα χρόνια» εκφράζει σήμερα ο Πρόεδρος του χωριού Ευάγγελος Νικολαΐδης, σημειώνοντας ταυτόχρονα ότι ήδη  οικογένειες με μαθητές του γυμνασίου και του λυκείου αναγκάζονται να μετακινούνται ή και να μετακομίσουν στα Ιωάννινα ή στους Φιλιάτες κι έτσι γίνονται «επισκέπτες του Σαββατοκύριακου» στο χωριό και στα σπίτια τους!

Η Λεπτοκαρυάαποτελεί το νοτιοανατολικό άκρο της επαρχίας Φιλιατών. Στη Λεπτοκαρυά ανήκει σαν συνοικισμός και το διπλανό χωριό Μπράνια. Απέχει 45 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα, 54 από την Ηγουμενίτσα και 37 από τους Φιλιάτες. Εντός του χωριού περνά η επαρχιακή οδός Βροσίνας-Τσαμαντά που συνδέει τη Λεπτοκαρυά με τα υπόλοιπα χωριά της Μουργκάνας.

Εκκλησιαστικά ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Παραμυθιάς και εκπαιδευτικά στην περιφέρεια Φιλιατών.

Το χωριό έχει σήμερα 130 σπίτια, από τα οποία τα 42 κατοικούνται όλο το χρόνο, 24 ανήκουν κυρίως σε συνταξιούχους που περνούν στο χωριό τουλάχιστον έξι μήνες του έτους, 41 ανοίγουν τουλάχιστον δύο με τρεις φορές το χρόνο, 19 πιο σπάνια και δύο είναι κατά κάποιο τρόπο εγκαταλελειμμένα.

Το 1928 το χωριό αριθμούσε 299 κατοίκους. Σήμερα, σύμφωνα με τον πρόεδρο του, στο χωρίο διαμένουν 110 μόνιμοι κατοίκοι, ενώ στην απογραφή του 2021 εμφανίζει 171 κατοίκους. Από τους μόνιμους κατοίκους οι 16 είναι ηλικίας κάτω των 20 ετών, 40 είναι ηλικίας από 20 μέχρι 65 ετών και οι υπόλοιποι είναι άνω των 65 ετών συνταξιούχοι.

Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες και οι νεότεροι ως τεχνίτες, αναζητώντας εργασία στα γειτονικά αστικά κέντρα.

«Έναν ξενώνα στερείται το χωριό για να μπορέσει να προσελκύσει και να συγκρατήσει επισκέπτες, κατά την κυνηγετική αλλά και τη θερινή περίοδο, που θα αναζητήσουν δροσιά στα γάργαρα νερά των πηγών Αναβρυστικών, δημιουργώντας έτσι και κάποιες θέσεις εργασίας», λέει με παράπονο, στο ertnews.gr ο πρόεδρος, ενώ σημειώνει με καμάρι ότι «το χωριό καταφέρνει να συντηρήσει τρία καφενεία», όταν τα περισσότερα χωριά της επαρχίας Φιλιατών δεν έχουν ούτε ένα.  

Σημείωση: Με ιστορικά στοιχεία, φωτογραφίες και πληροφορίες που μας παραχώρησε ευγενικά ο κ. Αθανάσιος Πέτρου από εργασία του που δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί.