Όταν η Λάρισα πρωτοστατούσε στην ανάπτυξη των κινηματογραφικών αιθουσών, τη στιγμή που τα νοικοκυριά δεν είχαν καν ρεύμα

Σε λίγες ημέρες, συμπληρώνονται 127 χρόνια από τη γέννηση του κινηματογράφου, με τη μορφή που έχει σήμερα (σύγχρονος κινηματογράφος). Ήταν 28 Δεκεμβρίου 1895, όταν η 7^η τέχνη εισέβαλε στη ζωή μας, με 10 φιλμ συνολικής διάρκειας 15 λεπτών, που προβλήθηκαν στο «Grand Café de Paris», από τους αδερφούς Lumière, από μια μηχανή δικής τους κατασκευής.

Η συσκευή ονομαζόταν «cinématographe», είχε δυνατότητα καταγραφής και προβολής και ουσιαστικά σε αυτή οφείλεται το όνομα της 7^ης τέχνης: Κινηματογράφος.

Έκτοτε, η εξάπλωση της 7^ης τέχνης στις χώρες της Ευρώπης και σε όλο τον κόσμο, ήταν αστραπιαία. Μάλιστα, ο κινηματογράφος εξαπλώθηκε πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με άλλες υποδομές (πιθανώς πιο απαραίτητες για τη βελτίωση της καθημερινότητας των ανθρώπων στις αρχές του 20^ου αι.), ακόμη και στην περιφέρεια χωρών, όπως η Ελλάδα, που δεν ανήκαν στις ραγδαία αναπτυσσόμενες χώρες της Ευρώπης, εκείνη την περίοδο. Μάλλον το αντίθετο. Ωστόσο, γύρω στο 1910, περίπου μόλις 15 χρόνια μετά την εμφάνιση του σύγχρονου κινηματογράφου στη Γαλλία το 1895, τοποθετούνται οι πρώτες κινηματογραφικές προβολές στην πόλη μας, στη Λάρισα. Αναμφισβήτητα, πρόκειται για ένα δεδομένο ιδιαίτερα εντυπωσιακό, αν σκεφτεί κανείς ότι οι Λαρισαίοι είδαν για πρώτη φορά ηλεκτρικό φως, το 1909. Όπως προκύπτει, ηλεκτρισμός και κινηματογράφος στην πόλη μας, «γεννήθηκαν» και αναπτύχθηκαν «χέρι-χέρι».

Πράγματι, στο βιβλίο «Χρυσή βίβλος του Δήμου Λαρίσης» του δημοσιογράφου Β. Καλογιάννη αναφέρεται ότι επί δημαρχίας Αχιλ. Αστεριάδου (1907-1911), «…έκανε έναρξη δια πρώτη φορά ο πρώτος εν Ελλάδι ηλεκτροκίνητος κινηματογράφος που εγκαταστάθηκε εις το κέντρο «Παράδεισος» με γενικό εισιτήριο 65 λεπτά». Επίσημα πια, το 1916, ο θερινός κινηματογράφος μπήκε οριστικά στη ζωή των Λαρισαίων, και αποτέλεσε σημαντικό κομμάτι της ψυχαγωγίας τους. Κάθε καλοκαίρι, ο κινηματογράφος από το κέντρο «Παράδεισος» μεταφερόταν στο κέντρο διασκέδασης του Πέτρου Χαλιμάγα, στον χώρο του «Κήπου των Ανακτόρων», όπου σήμερα συναντάμε το Δημοτικό Ωδείο με τη μικρή πλατεία. Τον χώρο αυτό, ο Πέτρος Χαλίμαγας τον είχε νοικιάσει από τον Δήμο Λαρίσης.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1918, ο Κωνσταντίνος Πάλτσος νοίκιασε ισόγειο κατάστημα στην Κεντρική πλατεία (το οποίο στέγαζε αρχικά την μπυραρία των αδερφών Μπουσινιώτη και στη συνέχεια το καφενείο Πανελλήνιο), όπου έκανε το κοσμικό κέντρο «Ντορέ». Στο βάθος του κέντρου, δημιουργήθηκε ο πρώτος χειμερινός κινηματογράφος της πόλης, ο οποίος τα καλοκαίρια μεταφέρονταν απέναντι, στην Κεντρική πλατεία. Για την ιστορία, αξίζει να αναφερθεί ότι ο πρώτος χειριστής των μηχανών του χειμερινού εκείνου κινηματογράφου ήταν ο Σταύρος Κυρίμης, ενώ του θερινού, ο Ανδρέας Γιουρμετάκης (ο παππούς του δημοσιογράφου Ανδρέα Γιουρμετάκη).

Η δεκαετία του 1920, ήταν η δεκαετία της άνθισης των θερινών κινηματογράφων για τη Λάρισα, καθώς τρεις επιπλέον θερινοί κινηματογράφοι λειτούργησαν στην πόλη στα τότε κέντρα ψυχαγωγίας «Πάνω Φρούριο», «Κάτω Φρούριο» ή «Καλλιθέα», και «Τιτάνια», που πρωτολειτούργησε στο τότε οικόπεδο της Εθνικής Τράπεζας, υπό την εκμετάλλευση, ενός από τους πρώτους κινηματογραφιστές της Ελλάδας, του Κίμωνα Βαλτά. Ο Βαλτάς είχε έρθει από την Αθήνα, έχοντας ως συνεργάτη, κάποιον με το όνομα Φωκέας.

Όμως,  η τομή στα κινηματογραφικά δρώμενα της πόλης, επιτεύχθηκε από τον Μιχάλη Τζεζαϊρλίδη και τον αδελφό του Αναστάση, οι οποίοι μέχρι τότε, λειτουργούσαν κινηματογράφο στην Αγιά, γεγονός ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Το 1927, ερχόμενοι στη Λάρισα, νοίκιασαν τον χώρο «Ολύμπια» στην πλατεία Ταχυδρομείου, από τον Ασλάνη. Μέχρι το 1927, στο χώρο Ολύμπια παρουσιάζονταν στο κοινό της πόλης αποκλειστικά θεατρικές παραστάσεις, σε ξύλινη κατασκευή, όπου τα αδέρφια Τζεζαϊρλίδη εγκατέστησαν κινηματογράφο προβάλλοντας βουβές ταινίες.

H δεκαετία του 1930 μπορεί βάσιμα να θεωρηθεί δεκαετία – σταθμός για την πορεία του κινηματογράφου στη Λάρισα. Η εξέλιξη του ρεύματος (από συνεχές σε τριφασικό) και οι -πάσης φύσεως- επενδύσεις της οικογένειας Τζεζαϊρλίδη στην 7^η τέχνη, ανοίγουν νέους κινηματογραφικούς ορίζοντες στην πόλη: «A new cinema era».

Πράγματι, το 1936 ο κ. Κώστας Τζεζαϊρλίδης έχτισε τον κινηματογράφο «Πάλλας», ο οποίος για την εποχή ήταν ιδιαίτερα επιβλητικός και πολυτελής, για ντόπιους και ξένους. Χειριστές του κινηματογράφου ήταν ο Μιχάλης Γιουρμετάκης και ο Κώστας Ανδρέου. Στη συνέχεια από το 1938 έως το 1952, ένας ακόμη κινηματογράφος άφησε τη «σφραγίδα» του. Αυτός ήταν ο «Ρεξ», ο οποίος λειτουργούσε υπό τη διεύθυνση των Φώτη Καρύδα, Ανδρέα Λεόντιο και Δημήτρη Ευθυμίου, επί της οδού Παναγούλη (πρώην Βασιλέως Κωνσταντίνου), λίγο πριν η οδός Παναγούλη συναντήσει την οδό Ηρώων Πολυτεχνείου. Ο κ. Κώστας Τζεζαϊρλίδης συνέδεσε το όνομά του και με τον θερινό κινηματογράφο «Ορφεύς», ο οποίος άρχισε να λειτουργεί υπό τη διεύθυνσή του, επί κατοχής, με χειριστή τον Νίκο Γιουρμετάκη. Το 1947, ο Χρήστος Δροσόπουλος έχτισε και τον χειμερινό κινηματογράφο «Ορφεύς», ο οποίος λειτούργησε για αρκετά χρόνια, παράλληλα με τον ομώνυμο θερινό. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950, η Λάρισα διέθετε τρεις χειμερινούς κινηματογράφους: «Πάλλας, Ολύμπια, Ορφέας»: Όλοι τους ήταν άρρηκτα συνδεδεμένοι με το όνομα, Κώστας Τζεζαϊρλίδης.

Η εμβληματική αυτή περίοδος του κινηματογράφου για την πόλη της Λάρισας, διάρκειας περίπου 50 ετών, άρχισε ως κύκλος να ολοκληρώνεται κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Η μαζική είσοδος της τηλεόρασης στα νοικοκυριά αποτέλεσε ίσως ένα από τα πιο ισχυρά πλήγματα στην εξέλιξη και την ανάπτυξη των κινηματογραφικών αιθουσών στην πόλη, ιδιαίτερα των θερινών.

Είναι ωστόσο, απορίας άξιο, πώς μια πόλη όπως η Λάρισα, η οποία πρωτοστάτησε στα κινηματογραφικά δρώμενα της εποχής, και μάλιστα μία περίοδο, όπου τα νοικοκυριά της επαρχίας δεν είχαν καν ρεύμα, διαθέτει πια μόνο έναν θερινό κινηματογράφο. Μήπως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για δεύτερη φορά, να επανατοποθετηθεί η πόλη στον χώρο της 7^ης τέχνης, επενδύοντας σε περισσότερες κινηματογραφικές αίθουσες, και δη θερινές; Αν για τις προηγούμενες γενιές των Λαρισαίων ο κινηματογράφος αποτέλεσε καινοτομία και αφορμή κοινωνικοποίησης, για τις νεότερες γενιές των Λαρισαίων, είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει ανάγκη, και αφορμή για ουσιαστική κοινωνικοποίηση.

Ρεπορτάζ: Κατερίνα Δημηνίκου

Πληροφορίες – Φωτογραφίες: Μιχάλης Τζεζαϊρλίδης, Παναγιώτης Δομούζης (Φωτοθήκη Λάρισας), Αρχείο Νίκου Παπαθεοδώρου, Ανδρέας Γιουρμετάκης (βιβλίο του Γεωργίου Ζιαζιά, «Αναζητώντας τη χαμένη Λάρισα: 50 χρόνια μνήμες και αναπολήσεις, 1900-1950», έκδοση 1994).